กรมโยธาธิการและผังเมือง จัดตั้งขึ้นเมื่อวันที่ 3 ตุลาคม ปี 2545 จากการรวมกรมโยธาธิการและกรมการผังเมืองเข้าด้วยกัน ซึ่งเป็นผลจากการปฏิรูประบบราชการ ปัจจุบันดำเนินงานเข้าสู่ปีที่ 14 โดยมีหน้าที่เกี่ยวกับงานด้านผังเมืองระดับต่างๆ เช่น การโยธาธิการการออกแบบ การก่อสร้างและควบคุมการก่อสร้างอาคาร โดยการกำหนดและกำกับดูแลนโยบายการใช้ประโยชน์ที่ดิน รวมทั้งการกำหนดคุณภาพและมาตรฐานการก่อสร้างด้านสถาปัตยกรรม วิศวกรรม และการผังเมือง เพื่อให้มีสภาพแวดล้อมที่ดี เกิดมาตรฐานความปลอดภัยแห่งสาธารณชน
นายมณฑล สุดประเสริฐ อธิบดีกรมโยธาธิการและผังเมือง หรือ DPT เปิดถึงนโยบาย ภารกิจในของกรมโยธาธิการ โดยเน้นพัฒนา 4 ด้านหลักคือ 1.ด้านการผังเมือง 2.ด้านการพัฒนาเมือง 3.ด้านการอาคาร 4.การบริการด้านช่าง สำหรับด้านการผังเมือง เน้นดำเนินการแก้ไขปัญหาผังเมืองขาดอายุด้วยการแก้ไขกฎหมายผังเมือง และการปรับปรุงกระบวนการวางผังเมืองให้รวดเร็วขึ้น รวมถึงการจัดทำโซนเมืองเพื่อแก้ไขปัญหาอุทกภัย โดยมีจังหวัดนำร่อง 2 จังหวัดคือ จังหวัดพระนครศรีอยุธยาและภูเก็ต ด้านการพัฒนาเมือง จะดำเนินการก่อสร้างเขื่อนป้องกันตลิ่งทั้งในประเทศและระหว่างประเทศ การก่อสร้างถนนโดยวิธีการจัดรูปที่ดิน และภารกิจงานก่อสร้างเร่งด่วนที่เกิดจากภัยพิบัติ เช่น การก่อสร้างสะพาน สร้างคันกั้นน้ำ เป็นต้น ด้านอาคาร กรมโยธาธิการมีหน้าที่ตรวจสอบดูแลบำรุงรักษาอาคารภาครัฐทั่วประเทศ และด้านการบริการด้านช่าง ดำเนินจัดตั้งศูนย์ทดสอบวัสดุ โดยให้บริการด้านการทดสอบวัสดุอย่างมีประสิทธิภาพและรวดเร็วให้ครอบคลุมทุกจังหวัด
อธิบดีกรมโยธาธิการและผังเมือง กล่าวเพิ่มเติมว่า สำหรับในปีนี้จะเน้นการปรับปรุงแก้ไขการทำงานให้สอดคล้องนโยบายของรัฐบาล ขณะเดียวกันจะดำเนินโครงการปรับปรุงอาคารเฉลิมพระเกียรติสิริกาญจนทักษิณ พระตำหนักทักษิณราชนิเวศน์ จังหวัดนราธิวาส โดยจะให้แล้วเสร็จก่อนวันที่ 5 ธันวาคม 2559 ส่วนงานเชิงนโยบายจะดำเนินงานผังเมืองรวมจังหวัด ครอบคลุมพื้นที่ทั่วประเทศ และการวางผังพัฒนาพื้นที่เฉพาะเขตเศรษฐกิจพิเศษ จำนวน 10 จังหวัด
“ขณะเดียวกันจะปรับปรุง พ.ร.บ.การผังเมือง โดยเน้นเรื่องการแก้ไขผังเมืองให้สอดคล้องกับนโยบายของรัฐบาล เนื่องจากตัวข้อกำหนด พ.ร.บ.การผังเมือง ทำให้ผลการพัฒนาติดขัด และที่สำคัญคือพ.ร.บ.การผังเมืองต้องไม่กำหนดวันสิ้นสุดอายุ เพื่อแก้ไขปัญหาผังเมืองขาดอายุ และเพื่อไม่ให้เป็นช่องว่างที่ทำให้การพัฒนาไม่เป็นระเบียบเรียบร้อย” นายมณฑลกล่าว
สำหรับผู้ที่กำลังมองแบบบ้านฟรีสำหรับสร้างบ้าน กรมโยธาธิการและผังเมือง กระทรวงมหาดไทย ก็ได้จัดทำ 14 แบบบ้าน ทั้งแบบบ้านชั้นเดียวและแบบบ้านสองชั้น ให้ประชาชนไปขอได้ฟรีโดยไม่เสียใช้จ่ายที่ กองคลัง กรมโยธาธิการและผังเมือง ถนนพระรามที่ 6 สำนักงานเขตกรุงเทพมหานครทั้ง 50 เขต และภูมิภาคขอรับได้ที่สำนักงานโยธาธิการและผังเมืองจังหวัด องค์การบริหารส่วนจังหวัด องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ทุกแห่ง ตามโครงการ แบบบ้านสานฝัน ของขวัญปีใหม่ คนไทยมีความสุข
แบบบ้านสานฝัน ของขวัญปีใหม่ คนไทยมีความสุข เป็น 1 ใน 16 กิจกรรม ภายใต้โครงการเพื่อมอบเป็นของขวัญปีใหม่ให้กับประชาชนในปี 2559 ภายใต้แนวคิดเสริมสร้างชีวิตใหม่ ให้คนไทยมีความสุข ที่จัดทำโดยกรมโยธาธิการและผังเมือง กระทรวงมหาดไทย ซึ่งมุ่งหวังที่จะช่วยลดภาระค่าใช้จ่ายในการก่อสร้างบ้าน ให้แก่ประชาชนที่ประสงค์จะปลูกสร้างที่อยู่อาศัยเป็นของตนเอง
กรมโยธาธิการและผังเมืองก็มีโครงการศึกษาออกแบบวางแผนพื้นที่เฉพาะชุมชนชายแดนบ้านหมื่นด่าน อำเภอบ่อไร่ เพื่อเตรียมความพร้อมรองรับการเปลี่ยนแปลงในการเข้าสู่ประชาคมอาเซียน และการใช้ประโยชน์ที่ดิน การตั้งถิ่นฐาน แหล่งทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ที่เกิดจากการพัฒนากิจกรรมทางเศรษฐกิจ เพื่อให้การพัฒนาเติบโตไปพร้อมกับการรักษาธรรมชาติที่อุดมสมบูรณ์
บ้านหมิ่นด่านนั้นมีจุดผ่อนปรนทางการค้าบ้านหมื่นด่านตรงข้ามกับบ้านศาลเจ้า อำเภอสำรูด จังหวัดพระตะบอง ของกัมพูชา ซึ่งในอนาคตอาจจะมีการพัฒนาพื้นที่ทั้งในด้านการค้า การท่องเที่ยว และด้านการคมนาคมขนส่ง
สำหรับการดำเนินโครงการนี้มีการออกแบบผังเมืองไว้รองรับ 3 ด้าน คือ ผังที่รองรับการขับเคลื่อนการพัฒนาจากพื้นฐานการท่องเที่ยว ผังที่รองรับการขับเคลื่อนการพัฒนาจากความเป็นศูนย์กลางการค้าและบริการ และผังที่รองรับการขับเคลื่อนพัฒนาจากบทบาทสำคัญด้านโลจิสติกส์
อย่างไรก็ตาม นอกจากการศึกษาวางแผนพื้นที่เฉพาะชุมชนชายแดนบ้านหมื่นด่าน แล้วยังจะมีการศึกษาวางแผนพื้นที่เฉพาะชุมชนชายแดนบ้านนนทรีย์ของ อำเภอบ่อไร่ ที่มีจุดผ่อนปรนบ้านมะม่วงอีกช่องทางในอนาคตอีกด้วย
แม้การพัฒนาเขตเศรษฐกิจพิเศษจะค่อยเป็นค่อยไป จนดูเหมือนว่ายังไม่คืบหน้ามากนัก แต่การพัฒนาศักยภาพเมืองชายแดนตราด ซึ่งมีพรมแดนติดต่อกับ 3 เมืองใหญ่ของกัมพูชา ทั้งการดำเนินการของส่วนกลางระดับชาติและระดับท้องถิ่นก็มีความคืบหน้าเป็นระยะ